ความขัดแย้งจากเขื่อนไฟฟ้าพลังน้ำ


    ข้อถกเถียงโต้แย้งเรื่องเขื่อนในประเทศไทยเกิดขึ้นเกือบจะตั้งแต่มีการสร้างเขื่อนแห่งแรกในประเทศไทยก็ว่าได้ โครงการที่จะสร้างเขื่อนในเขตอุทยานแห่งชาติเขาใหญ่ในภาคกลางของประเทศไทย และเขื่อนหลังสวนในภาคใต้เมื่อตอนต้นทศวรรษที่ 2513 ถูกระงับไปทั้งสองแห่งเพราะแรงต่อต้านจากสาธารณชน ประสบการณ์ครั้งนั้นสอน กฟผ. ให้รู้จักที่จะซุ่มทำโครงการเงียบ ๆ และก็สามารถสร้างเขื่อนศรีนครินทร์ได้สำเร็จในปี 2516 แล้วเขื่อนเขาแหลมก็เสร็จตามมาหลังจากนั้นอีกไม่นาน แม้ว่าสาธารณชนจะออกมาคัดค้านอย่างมากมาย ทั้งนี้เพราะการศึกษาความเป็นไปได้ของโครงการเขาทำกันอย่างเงียบ ๆ ซุ่มวางแผนและค่อย ๆ ลงมือสร้างไปก่อนที่สาธารณชนจะไหวตัวทัน โดยถือหลัก “สร้างก่อน อนุมัติที่หลัง” แม้แต่รายงานการศึกษาผลกระทบทางสิ่งแวดล้อม (Environmental Impact Assessment-EIA) ก็ถูกเก็บเป็นความลับเสมอมาแม้ทุกวันนี้

    เรื่องราวความขัดแย้งในการสร้างเขื่อนที่มีเผยแพร่และกล่าวขานถึงมากที่สุดเห็นจะได้แก่กรณีเขื่อนน้ำโจน กฟผ.มีแผนจะสร้างเขื่อนนี้ที่แม่น้ำแควใหญ่ตอนบน เพื่อผลิตกระแสไฟฟ้า 580 เมกกะวัตต์ และคาดว่าจะให้เป็นเขื่อนผลิตไฟฟ้าพลังน้ำที่ใหญ่เป็นอันดับสองของประเทศ มีการเสนอโครงการก่อสร้างตอนต้นทศวรรษที่ 2523 แต่กว่าที่สาธารณชนจะรู้เรื่อง การก่อสร้างก็ลงมือไปแล้ว (ในเขตสงวนพันธุ์สัตว์ป่า) สาธารณชนต่อต้านแข็งขันมาก ประกอบกับกฟผ.เองทำผิดกฎหมายด้วย โครงการจึงถูกแขวนไป ในปี 2525 แต่แล้วในปี 2529 ก็มีการยกเอาโครงการนี้ขึ้นมาพิจารณากันอีกโดยคาดว่าคงไม่มีการต่อต้านมากนักเพราะขบวนการต่อต้านก่อนหน้านี้ซาลงแล้ว แต่รัฐบาลและกฟผ.อ่านใจประชาชนผิดไปถนัดเพราะกลับมีการรณรงค์ร่วมมือกันอย่างพร้อมเพรียงและมีประสิทธิภาพยิ่งขึ้น ไม่ว่าจะในระดับท้องถิ่นซึ่งประกอบด้วยชาวบ้าน นักวิชาการ องค์กรพัฒนาเอกชนและนักศึกษา หรือในระดับสากลก็มีองค์กรด้านสิ่งแวดล้อมต่าง ๆ ร่วมมือกันเต็มที่ ทั้งยังมี ส.ส.มาร่วมคัดค้านมากขึ้น ทำให้โครงการถูกระงับไปอีกครั้งในปี 2531 แม้ว่าหน่วยงานของรัฐบาลบางแห่ง ทหารและกฟผ.เองจะสนับสนุนเต็มที่ก็ตาม ที่รัฐบาลตัดสินใจแขวนโครงการครั้งนั้นถูกมองว่าทำไปเพื่อรักษาหน้าเท่านั้น เพราะรัฐบาลเองก็มีความเห็นแตกแยกกันในเรื่องนี้ และอาจมองไปได้อีกว่าเป็นเพียงการเดินเกมการเมืองในช่วงนั้นเท่านั้น จึงไม่ได้แปลว่าโครงการนี้จะไม่ฟื้นขึ้นมาอีกในอนาคตเช่นเดียวกับโครงการอื่น ๆ ไม่เพียงแค่นั้นเขื่อนแทบทุกเขื่อนของการไฟฟ้า ถูกต่อต้านจากนักอนุรักษ์ และกลุ่มคนต่าง ๆ ไม่ว่าจะเป็นกรณี เขื่อนแก่งกรุง เขื่อนปากมูล และเขื่อนอื่น ๆ

สุรชัย วิริยะมนตรี


thaipop.jpg (15290 bytes)